Door: Sanne Janssen, Gijs Eggenkamp & Floor Cox
Unie van Utrecht
Sommigen zullen zeggen dat de geschiedenis van de Nederlandse staat waar we nu in leven begint met de Unie van Utrecht. Een aantal Nederlandse en Vlaamse gewesten (staten die men tegenwoordig met provinciën vergelijkt) besloot op 23 januari 1579 gezamenlijk op te trekken tegen de Spaanse onderdrukking onder koning Filip II, nu bekend als de 80-jarige oorlog.
Hieraan vooraf gingen mislukkingen van de Unie van Brussel en de Unie van Dordrecht, maar Utrecht biedt altijd oplossingen bij ernst. De getekende overeenkomst van wetten in de Aula, het oudste gedeelte van het academiegebouw van de Universiteit Utrecht, wordt door veel historici als de eerste aanzet voor een grondwet gezien. En drie weken eerder, op 6 januari, tekenden de katholieke christenen voor een Unie van Atrecht (België). Een religieus en cultureel conflict stuurde aan op een Calvinistische losmaking van de koning, de Unie van Utrecht.
Al na negen dagen breidde de Unie zich uit met de komst van het gewest rond Gent. Later dat jaar volgden Antwerpen, Venlo, Brugge en een aantal Friese dorpen. De enige stad die pas na militaire interventie toegaf aan de Unie van Utrecht was het nabijgelegen Amersfoort. Een jaar nadat Amersfoort zich aansloot werden er echter politieke spellen gespeeld die het einde van de Unie betekende, maar het begin van de Republiek Nederland inluidde.
De Inktpot
Het gebouw aan de Catharijnesingel naast het Moreelsepark en de zuidelijke uitgang van het winkelcentrum Hoog Catherijne, draagt de naam ‘De Inkpot’, vanwege het vergelijkbare figuur met de binnenplaats. Het is een bakstenen gebouw van omineuze omvang: 100 bij 85 meter! Het is thuis voor diensten van ProRail en gebouwd in opdracht van de NS (dat destijds nog hetzelfde bedrijf was).
Het is een gebouw dat van 1918 tot 1921 gebouwd is en is vandaag de dag nog steeds het grootste en hoogste bakstenen gebouw van Nederland. Het telt dan ook zo’n 22 miljoen bakstenen! De 45 meter hoge toren tilt een waterreservoir dat goed is voor 27 duizend liter water voor de vroegere wateropslag. Het berust op een fundering gemaakt van 21 kilometer spoorstaaf, wegens een gebrek aan alternatief staal. Door het reservoir dat de fonteintjes moest voorzien van water valt licht. Hierdoor wordt de centrale hal afwisselend en creatief verlicht. Het zweetkamertje is een wachtkamer voor de vergaderzalen van de directie. Deze kamer bevindt zich centraal aan de voorzijde en is voorzien van bijzondere raamdecoratie. Het kijkt uit op de binnenplaats, om zo de tijd van de wachtende te doden.
Niet toevallig is de kubistisch klassieke architectuur en het Jugendstil-deurbeslag dat gemakkelijk met de tijd in verband gebracht kan worden, want in de Tweede Wereldoorlog diende het gebouw een bijzondere functie. Het zal ook vast niet verbazen dat de SchutzStaffel en de Duitse spoor organisatie gedoemd waren aldaar te zetelen - hoewel verificatie over de SS uitblijft -, de organisatie die verantwoordelijk was voor de nationale politiek en de deportatie van Joden.
Zestig jaar later werd er pas tegen dit karakter van het gebouw gevochten, en dan wel vanuit de ruimte. Het zal je daarom ook niet verbazen om het kunstwerk van een UFO te zien wanneer je naar de top van gevel kijkt! Die UFO is een overblijfsel van het kunstproject Panorama 2000 tijdens de millenniumwisseling. Er waren verschillende kunstwerken te zien vanaf de top van de 112 meter hoge Domtoren, waar een prachtig portret of schilderij geprojecteerd werd op het dak van het schip van de kerk. De UFO is gelukkig nooit weggehaald.
De Dom
Met haar 112,32 meter hoogte steekt de kerk met de hoogste toren van Nederland boven alle andere gebouwen in de stad uit. Het is dan ook niets voor niets dat Utrecht bekendstaat om de Dom!
De Dom zelf is daarbij ook gevangen in fabels en feiten. Zo mogen corpsleden niet onder de Dom doorlopen omdat het verhaal gaat dat een Veritaslid ooit zichzelf richting zelfdoding probeerde te werpen van bovenaf de toren. Het toeval wil echter dat er in de seconden van de val een corpslid op het plein liep die de val opving. De Veritijn zou de val hierdoor hebben overleefd gelukkig maar helaas moest corpslid zijn heldenwandelling met de dood bekopen. Ten gevolge mogen de leden zich niet meer onder de Dom bevinden.
De Dom van Utrecht was gebouwd in 1254 om God te eren, maar dit veranderde in 1674 na het instorten van het schip dat de Domkerk met de Domtoren verbond door een zware storm. Of, zoals het toendertijd werd aangeduid: het verval van de Dom, waardoor het juist een heilige locatie werd voor alles wat God verboden zou hebben. Sodom is de stad die in de Bijbel vernietigd wordt omdat aldaar gegokt, gezopen en gefeest werd; mannen hadden met mannen seks. En daar was Hij niet van gediend, dus hij vernietigde de stad. Dit leidde tot een nieuw begrip voor het actief praktiseren voor de liefde tussen mannen, sodomie dat dus een negatieve connotatie kent. In de verwoeste Dom, een in de late middeleeuwen beruchte homo-ontmoetingsplek, was veel plaats voor sodomie, gaat het gerucht.
Rietveld Schröderhuis
Twee minuutjes van het populaire Wilhelminapark ligt het Rietveld-Schröderhuis. Wat in eerste instantie misschien lijkt op een wat apart huis temidden van een doorsnee woonwijk, is in feite een van de belangrijkste bouwwerken in de Nederlandse kunststroming de Stijl. In deze stroming staat eenvoud centraal. Tegelijkertijd moet het geheel harmonie, eenheid en licht uitstralen. Deze kunststroming is vooral ontwikkeld in de tijd van de Eerste Wereldoorlog. Nederland was toen een neutraal land en doordat ze daardoor minder contact had met landen om haar heen, konden stromingen als deze zich volop ontwikkelen.
Gerrit Rietveld was een meubelmaker maar verachtte de grote massieve stoelen die hij in zijn vaders atelier moest bouwen. Hij werd daarentegen aangetrokken tot de Stijl. Hij vond eveneens dat kunst “gezuiverd” moest worden van overbodige elementen. Hij maakte een stoel die dit representeerde. Strakke lijnen en slechts het hoognodige.
Zo ook dit huis. Door de grote ramen en de lichte, primaire, kleuren is ook dit een toonbeeld van de Stijl. Daarnaast heeft de ontwerper niet alleen gekeken naar de kleuren en de grote ramen om op die manier zoveel mogelijk van de natuur te zien, ook heeft hij allerlei handige foefjes in het huis bedacht om van de weinige ruimte toch een heel groot geheel te krijgen, terwijl de bewoners zich ook nog terug konden trekken in hun eigen plekje.
De bewoner was de familie van Truus Schröder. Zij was net een alleenstaande moeder van drie kinderen en kende Gerrit Rietveld. Beiden wilden zich compleet losmaken van alle tradities die in die tijd, rond 1924, overheersend waren in de architectuur. Zo bundelden ze hun krachten en zette Schröder een aantal eisen op een rijtje waaraan het moest voldoen. Rietveld ging aan de slag en kwam met veel uitschuivende muren, ramen en eenvoud in geometrische vormen.
Truus Schröder heeft hier tot aan haar dood in 1985 geleefd en genoten van het uitzicht dat er toendertijd nog volop was. Rietveld zelf is na de dood van zijn vrouw bij Schröder ingetrokken en heeft daar ook tot aan zijn dood gewoond.
Het Rietveld-Schröderhuis is echt een naam in de kunstwereld en is nu dan ook open als museum. Neem daarom vooral een kijkje en probeer uit wat Schröder allemaal in het huis heeft toegepast. Voor studenten geldt er zelfs een dikke korting voor de tickets en, als je dan eenmaal klaar bent met je tour, kan je lekker in het park gaan zitten om de ervaring nog even na te bespreken!
Forten
Nabij de stad liggen de forten die gebouwd zijn ter verdediging van de Nederlandse staat. In de 80-jarige oorlog boden ze een succesvol beschermmiddel - het doelbewust onderwater zetten van het land -. Eeuwen later kwam daar de Nieuw Hollandse Waterlinie bij met hetzelfde doel, maar met geavanceerdere middelen.
Een van de dichtstbijzijnde en meest relevante is Fort Rijnauwen, net ten zuiden van de Uithof. Gebouwd in 1867-1869 werd dit het grootste fort van de gehele Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort werd niet alleen gebruikt als verdediging, maar ook als een plek om de troepen te hergroeperen. In 1914-1918 werden ter ondersteuning enkele betonnen schuilplaatsen tussen Fort Rhijnauwen en het Fort ter Vechten aangelegd, welke nog steeds terug te vinden zijn in het landschap tussen De Uithof en Bunnik.
Fort bij Vechten, net ten zuidoosten van Amelisweerd, kent een minder goed gedocumenteerde geschiedenis en ligt tussen Bunnik, Houten en Utrecht. De locatie is befaamd voor lokale teambuild-oefeningen, wandelingen en visserssport. De parkeerplaats is beroemder dan het fort vanwege het bergen van een groot aantal Citroën 2CV’s, Eenden, die te huur zijn. Hoewel de parkeerplaats soms lastig te bereiken lijkt te zijn, zijn de autootjes heel romantisch en onvergetelijk om een dag te huren voor een date.
Landgoed Amelisweerd
Op een kleine 5 minuten fietsafstand van De Uithof is het prachtige landgoed Amelisweerd te vinden. Naast de bijzondere natuur is er ook een rijke geschiedenis aan dit landgoed verbonden. Hier zijn niet alleen Fort Rhijnauwen en de betonnen schuilplaatsen van de Eerste Wereldoorlog te vinden, maar ook de twee landgoederen van Oud-Amelisweerd en Nieuw-Amelisweerd zijn hier gebouwd. De landgoederen stonden origineel in twee Middeleeuwse dorpen, maar zijn later verbouwd tot de landgoederen zoals we ze nu kennen en waren in de 18de eeuw het bezit van niemand minder dan koning Lodewijk Napoleon Bonaparte. Door zijn bezetting van deze landgoederen in 1808-1810 was Utrecht een half jaar lang de hoofdstad van Nederland.
Napoleon’s wens om Amelisweerd tot zijn koninklijke zetel te maken mislukte en de landgoederen werden het bezit van de stad Utrecht. Door al deze invloeden heeft de natuur in het landgoed Amelisweerd zich op een unieke manier ontwikkeld waardoor de diversiteit aan flora en fauna hoog is. Zo bevat het landschap meerdere soorten stinzenplanten, planten die in de Middeleeuwen geplant zijn maar sindsdien weer verwilderd zijn tot andere soorten.
Universiteit Utrecht
De Universiteit van Utrecht, wie kent het niet? Een 50/50 kans dat dit de hele reden is dat je überhaupt naar Utrecht komt en meedoet aan deze geweldige UIT. De Universiteit Utrecht is ontstaan in 1634 als illustere school waar men na de Latijnse school een vervolgopleiding kon volgen. Na een verbinding met een andere school, werd op 26 maart 1636 officieel de Universiteit Utrecht geopend. Toendertijd waren er maar 4 faculteiten met 7 hoogleraren en enkele tientallen studenten. Ze waren gevestigd in het oudste gedeelte van het academiegebouw, de Aula. Dit is ondertussen uitgebreid naar 7 faculteiten, 640 hoogleraren en meer dan 30000 studenten.
Door de harde concurrentie met andere universiteiten zoals Leiden, moest de UU zich snel uitbreiden. Dit is te zien in de oprichting van de Universiteitsbibliotheek in de binnenstad, een academisch ziekenhuis, de medische kruidentuinen - tegenwoordig beter bekend als de Oude Hortus - en een sterrenwacht in de Smeetoren van Sonnenborgh.
In 1810, ten gevolge van de Franse bezetting, werd de Universiteit omgezet tot middelbare school. Dit veranderde weer snel in 1813 met de oprichting van het Koninkrijk der Nederlanden. In 1960 vond de grote verhuizing van een groot deel van de Universiteit plaats richting De Uithof, waar nu nog altijd de bètawetenschappen verblijven. De naam “De Uithof” is afkomstig van een oude boerderij die jarenlang op het terrein stond toen het nog een onderdeel was van het klooster Oostbroek. In 2020 is de naam veranderd naar Utrecht Science Park, al hoor je nog niet veel studenten deze naam gebruiken.
https://www.google.com/maps/d/edit?mid=13R1N3_og1r0i4DDf0czRk7TzTxUkuymi&usp=sharing